درادامه بحث معنا دردین به تفصیل بیشتر درباره معنای عمل درفرهنگ دینی می پردازیم

درنوشته قبل اشاره شد که دین طبق اصل معاد عمل انسان را چه کوچک وچه بزرگ دارای اثر جاوید می داند

 واین موضوع مهمی است که درمکاتب غیردینی به آن پرداخته نشده است  درمکاتب بشری غالبا بعددارای معنای وجودانسان عقل او معرفی می شود

وتنهادین است که به عمل هم معنا می بخشد ومعناداربودن عمل آدمی از معارف وتعالیم برجسته ومهم ومتمایز ادیان است

گرجه درمکاتب اخلاقی عناصری چون وجدان مورد توجه قرار می گیرد وعمل وجدانی یا عملی که در خدمت همنوع است مورد تحسین قرار می گیرد امادر غیر دین هیج جا نفس عمل انسان دارای باطن وبرزخ وهیئت وحیات معرفی نمی شود

 اما دردین وبه ویزه دین اسلام ومعارف قرانی عمل آدمی دارای حیات باطنی است واز جنان حیاتی برخورداراست که حتی با مرگ انسان نمی میمرد بلکه بعداز مرگ انسان تجلی اصلی عمل اشکار می شود

 وبرزخ ومعاد عرصه های تجلی عمل انسان هستند اصل باطن داربودن عمل آدمی در قرآن به کرات مورد تاکید وتصریح قرار گرفته است ازجمله درسوره زلزال که  تبیین می کند که ذره ذره عمل انسان دارای باطنی است که انسان  درقیامت  آن حقیقت وباطن را مشاهده می کند

(فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ  وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ (زلزله 8 -7)
پس هر کس به وزن ذره‏اى نیکى کرده باشد آن را مى‏بیند. و هر کس به وزن ذره‏اى بدى کرده باشد آن را مى‏بیند.)

نکته مهم این که درآیه شریفه دیدن خود عمل در قیامت مورد تاکید است نه حتی اثر آن و آیه می فرماید حقیقت وعینیت عمل خودراانسان می بیند

این مطلب درآیات دیگر هم مورد اشاره قرار گرفته است از جمله درسوره اعراف که می فرماید

(وَ الَّذینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ لِقاءِ الْآخِرَةِ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ هَلْ یُجْزَوْنَ إِلاَّ ما کانُوا یَعْمَلُونَ (اعراف/ 147)

و آنان که آیات (آسمانى) ما و لقاء عالم آخرت را تکذیب کردند اعمالشان  تباه و باطل شود، آیا جز آنچه مى‏کردند کیفر بینند؟)

درآیه شریفه کیفر را همان عمل خود افراد می داند نه جزاونتیجه عمل آنها وبه این حقیقت اشاره دارد که وقتی نفس عمل ظهورکرد همان کیفر است وانسان خود باعمل کیفر وپادش برای خود می سازد

معنا دار وباطن داربودن اعمال انسان به طور خاص هم مورد اشاره قرار گرفته ازجمله در آیه مربوط به غیبت که باطن غیبت خوردن گوش مردار معرفی شده است

وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحیمٌ (12/حجرات )

و غیبت یکدیگر روا مدارید، هیچ یک از شما آیا دوست مى‏دارد که گوشت برادر مرده خود را خورد؟  البته کراهت و نفرت از آن دارید و از خدا پروا کنید، که خدا بسیار توبه پذیر و مهربان است. )

آن جنان که در ظاهر آیه هم پیداست دراین جا سخن از تشبیه نیست بلکع عینیت وتجسم برزخی عمل مورد اشاره است همچنین درایه اکل مال یتیم باز قرآن از باطن عمل پرده برمی دارد ومی فرماید

(إِنَّ الَّذینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامى‏ ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فی‏ بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعیراً (10/نسا)
آنان که اموال یتیمان را به ستمگرى مى‏خورند، در حقیقت آنها در شکم خود آتش جهنّم فرو مى‏برند و به زودى در آتش فروزان خواهند افتاد. )

دراین جا نیز مجاز گویی وتشبیه ادبی درکار نیست بلکه قران از حقیقتی باطنی پرده برمی دارد اصل باطن دار وذوحیات بودن عمل انسان درروایات زیادی هم مورد توجه قرار گرفته است

از جمله درروایات مربوط به معراج پیامبر اکرم (ص) همجنین کشف وشهود عرفادردیدن وگاه نشان دادن باطن اعمال موید این موضوع است

این بحث ادامه دارد انشالله