درادامه بحث امربه معروف ونهی از منکر به ساحت های مختلف امربه معروف ونهی ازمنکر می پردازیم از آنجا که امربه معروف شئونی از شئون انسان است وهمان طورکه انسان دارای ابعاد مختلف است.

 امربه معروف هم طبق این ابعاد طبقه بندی می شود وبه تناسب هر بخش امرونهی متناسب آن نیز وجوددارد اولین بعد انسان بعد عقلانی واندیشه ورزی واعتقادی است ودومین بعد وجودی انسان بعد اخلاقی ونفسانی وخصوصیات وصفات درونی استوبعد سوم بعد عملی اوست .

و دراین نوشته به امربه معروف دربعداول می پردازیم در ساحت اول امربه معروف به معنای ترویج اندیشه های حق محور ونهی ازمنکر مقابله با اندیشه های باطل است واقامه دلیل وبرهان در اثبات حقایقی چون توحید ونبوت ومعاد وعدالت وامثال آن در بخش امربه معروف  قرار می گیرند.

 و مجادله احسنی که قرآن برآن تکیه می کند(وجادلهم بالتی هی احسن ) برای بیرون کردن اندیشه واعتقاد باطل از ذهن ها جزو نهی ازمنکر اندیشه ای است البته روش امرونهی دراین ساحت باید متناسب با فضای آن باشد.

 چون فضا فضای اندیشه وتعقل است مهم ترین ابزار دراین حوزه عقل ومهم ترین روش اقامه برهان ودلیل است حضرت ابراهیم علیه السلام به عنوان پیشتاز دراین عرصه هم دربرابر اندیشه های باطل اقامه برهان می کند وهم به جدال احسن می پردازد

 نمونه اقامه برهان اودر هنگام شکستن بت ها است که می فرماید چگونه اجسامی را می پرستید که سود وزیانی برای شما ندارد (افتعبدون من دون الله ما لا ینفعکم شیئا ولا ضرا ،انبیاء /66)ودر مقام مجادله با نمرود می گوید .

خداوند خورشیدرا از شرق طلوع می دهد اگر می توانی تواز مغرب طلوع بده وبه تعبیر قرآن این سخن باعث بهت نمرود شد ونتوانست جوابی دهد ( .قالَ إِبْراهیمُ فَإِنَّ اللَّهَ یَأْتی‏ بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِها مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذی کَفَرَ وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمینَ ،بقزه 258 )

بنابراین دراین حوزه برای امربه معروف اندیشه ای  باید مستلانه وبا دلیل محکم اقدام نمود واگر سراغ  مبانی ودلائل اثبات نشده وضعیف و غیر قطعی برویم نه تنها به وظیفه امربه معروف عمل نکرده ایم بلکه با دفاع بد از یک حقیقت اصل آن را نیر تنزل داده ایموهمچنین دربرابر مغالطات قدرت پاسخ گویی را داشته باشیم .

 لذاست که امام صادق علیه السلام به همه شاگردانش اجازه بحث وجدل با مخالفان نمی داد ومی فرمود برخی از شما ممکن است دربرابر مجادلات طرف قدرت لازم برای پاسخ گویی نداشته باشید بنابراین امربه معروف ونهی از منکر اندیشه ای نه وظیفه ونه حق همه است.

 بلکه اختصاص به کسانی دارد که به مبانی اعتقادی آگاهی واشراف دارند ودرمجادلات دردام مغالطات طرف نمی افتند البته گاه قلب های مومن وصادق وپاکی  هستند که خداوند در مواقع لزوم الهامی دردلشان جاری می کند که بدون مطالعه وسواد قبلی یکباره سخنی را می توانند بزنند که عین برهان ودلیل قاطع است .

این گونه موارد استثناست وبستگی به عنایت ویژه الهی دارد وقلبی سلیم ودست وزبانی طاهر لایق چنین امدادهای غیبی می شود ابوی حقیر از یکی از دوستان قدیم خود که سواد چندانی نداشت نقل می کرد.

 که زمانی با یک فردی که منکر امام زمان و ظهور بود بحث می کردم و دروسط بحث طرف گفت وقتی امام زمان ظهور می کند شما شیعیان از کجا متوجه می شوید؟ با آن که مدعی هستید اودرمکه ظهور می کند .

ومی گوید یک باره به دلم الهام شد که بگویم چگونه وقتی خورشید طلوع می کند همه می فهمند در شرق وغرب عالم ظهور حضرت هم چنین است ونگارنده خود بعدها در روایات دیدم که اتفاقا معصوم علیه السلام در جواب اشکال فردی درباره ظهور همین پاسخ را داده است.