درادامه بحث عهد ورمضان به عهد انسان با خداوند در نپرسیدن شیطان رسیدیم و درباره روش های دشمنی شیطان مطالبی گفته شد وگفتیم اولین روش شیطان به عجله افکندن انسان دراموراست وحال به روش دوم شیطان می پردازیم که القاء شاخصه های شخصیتی خود به انسان است
وتفاوت این روش با روش اول دراین است که در روش نخست شیطان انسان را به شخصیت خام وجاهلانه وناقص وخاکی خود انسان برمی گرداند که درقران هم آمده که فرمود انسان از عجله وشتاب خلق شده است خُلِقَ الْإِنْسانُ مِنْ عَجَلٍ سَأُریکُمْ آیاتی فَلا تَسْتَعْجِلُونِ (37/انبیاء)
( انسان از شتاب خلق شده، و شما در دیدن آیات من عجله مکنید که به زودى آیاتم را نشانتان مىدهم ) لذا در روش اول شیطان می کوشد انسان را به ماده اولیه والبته ناقص وکمال نیافته اش برگرداند
امادر روش دوم اورا به شخصیت شیطانی خود نزدیک می کند وهرآن چه از خصیصه های روحی خودرا که باعث انحطاط او ورانده شدن از درگاه الهی گشته را به انسان منتقل سازد واورا در عقیده ونیت وعمل همسان خودمی سازد
وبا تامل درآیات قرآنی که درباره شخصیت وروش ومنش شیطان مطرح شده است می توان به شاخصه های شخصیتی شیطان پی برد که دراین بخش به برخی از آنها اشاره می کنیم
استکبار
مهم ترین ویژگی شخصیتی که قرآن برای شیطان بر می شمارد استکبار و وتکبر و به خود نازیدن و خودبزرگ بینی است که درآیات متعدد به آن اشاره شده وعلت اصلی استنکاف شیطان از سجده برآدم برشمرده شده است.
(قالَ ما مَنَعَکَ أَلاَّ تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُکَ قالَ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طینٍ (12/اعراف ) خداوند فرمود چه چیز مانع تو شد که وقتى به تو فرمان دادم سجده نکردى؟ گفت من از او بهترم، مرا از آتش آفریدهاى و او را از گل خلق کردهاى.
وطبق گفته قرآن همین صفت تکبر شیطان را مطرود درگاه الهی ساخت (قالَ فَاهْبِطْ مِنْها فَما یَکُونُ لَکَ أَنْ تَتَکَبَّرَ فیها فَاخْرُجْ إِنَّکَ مِنَ الصَّاغِرین (اعراف /13)
فرمود از آسمان فرود شو که در اینجا بزرگى و نخوت کردن حق تو نیست، برون شو که تو از حقیرانى .)
وشیطان برای همسان سازی انسان با خود وفراهم کردن زمینه سقوط او به همین دمیدن روحیه تکبر دراو اقدام می کند تکبری که ریشه در تعصب وعصبیت کور دارد همان طور که خود شیطان به اصل خود نازید وبه فرموده حضرت علی (ع) دچار تعصب جاهلانه شد انسان را نیز به این تعصبات وتکبرات وا می دارد.
(شیطان بر آدم علیه السّلام به جهت خلقت او از خاک، فخر فروخت، و با تکیه به اصل خود که از آتش است دچار تعصّب و غرور شد.پس شیطان دشمن خدا و پیشواى متعصّبها و سر سلسله متکبّران است، که اساس عصبیّت را بنا نهاد، )(نهج البلاغه خطبه 192 ترجمه شهیدی )
و صفت تکبر وتعصب ورزی هم جهنم اخروی وهم جهنم دنیوی وسخت شدن حیات دنیوی را به دنبال دارد که می دانیم درتاریخ چه بسیار جنگ ها ونزاع های خانمانسوز ریشه در تعصبات کور وخودخواهی های جاهلانه دارد
و تکبر واستکبار شیطانی هم وجهه دنیوی دارد وهم وجهه دینی یعنی عده ای را شیطان به خاطر مکنت وداشتن امکانات دنیوی به تکبر بر دیگران واستکبار می کشاند که پادشاهان ومستبدان وسرمایه پرستان در طول تاریخ از این جمله اند وعده ای را هم با عنوان دینی وداشتن عقیده ای به تکبر بر دیگران گرفتار می سازد
که همان تعصب ورزی جاهلانه و به نام دین واعتقادات است که فرقه ها ونحله ها وپیروان مذاهب مختلف را با شعله ورکردن این تعصبات به جان هم می اندازد که نمونه های بارزی هم امروز ازاین تعصب ورزی های جاهلانه به نام دین را خصوصادر خاور میانه شاهد هستیم
که سلفی ها ووهابی ها به نام دین چه جنایت ها که درحق سایر مذاهب مثل علویان وشیعیان وحتی اهل سنت نمی کنند این ها همه ریشه در تعصب کور وجاهلانه خود حق مطلق بینی وتکبر بر خود و تحقیر دیگران و کافر و مشرک شمردن آنان دارد