بعضی از کلمات هستند که بسیاری از مواقع مرادف هم به کارمی روند درحالی  که درحقیقت دارای معانی مختلف وتفاوت های مهمی باهم هستند فرضا جزم و یقین یا جهل و جهالت یا علم ومعرفت و... که در استعمال به جای هم استفاده می شوند اما تفاوتهای معنای بین آنها وجود دارد از جمله این اصطلاحات دو واژه تعصب وغیرت است

که بسیاری موارد به یک معنا گرفته می شود درحالی که یکی امری مثبت ودارای بار ارزشی است ودیگری صفتی مذموم است تعصب به معنای حمایت از فرد یا فکری به خاطر داشتن ریشه مشترک مثل هم قومی یا قبیله گی وهمشهری وهم حزبی وامثال آن است

اما غیرت به معنای غیور بودن درمقابل باطل ونسبت به حقیقت حساسیت داشتن است این دو اصطلاح همان قدر که دراستعمالات متداول زبانی گاه به اشتباه جای هم قرار می گیرند در اعمال فردی واجتماعی نیز بسیاری از مواقع با غفلت یا خود فریبی به جای هم می نشینند

فرضا همه مادارای عیوب اخلاقی و غیره هستیم اماتازمانی که این عیوب درخود ما هست برخود غیرت نمی ورزیم که آن عیب را برطرف کنیم اما اگر همان رادردیگری دیدیم بلافاصله رگ غیرتمان می جوشد وآن را علم می کنیم وبسیاری از مواقع هم توجیهات دینی واخلاقی دست وپا می کنیم

که بله امربه معروف و تذکر و اصلاح دیگران لازم است در امور اجتماعی هم به شرح ایضا بسیاری از عیوب را تازمانی که حزب وگروه ما حاکم است نمی بینیم ویا توجیه می کنیم اما وقتی حزب دیگری برسر کار آمد هر آنچه را که از آن اغماض می کردیم برسررقیب می کوبیم

ونه تنها رگ غیرت بلکه شاهرگهای غیرتمان به جوش وخروش می آیند واین جاست که تعصب به راحتی درلباس غیرت خودرا پنهان می کند وفرد ویا گروهی به خیال یا پندار غیرت ورزی برآتش تعصب دامن می زنند

واین موضوع گرچه ظهورات اجتماعی سیاسی دارد اماریشه آن به اخلاق بر می گردد اخلاق از ارزشهای عمومی است که اختصاص به دین و مکتب خاصی ندارد واگر اخلاق درجمع و جامعه ای نادیده گرفته شود همه ارزشهای دیگر از جمله دین آسیب خواهند دید

 فرضا مادراحکام اخلاقی داریم که نیکی به پدرو مادر ولو کافر باشند واجب است وفای به عهد و امانت داری و لو با کافر لازم است چراکه همان طور که گفته شد اخلاق ارزش عام است که ارزش های دیگری در فضا ودر ذیل آن دوام و قرار می یابند

 حا ل باید دید چرا به امهات اخلاقی بی اعتنایی می کنیم ؟به نظر می رسد از جمله دلائل آن ظاهر بینی ما وغفلت از مکاید پیچده نفس است فرضا در روایات اخلاقی ما آمده که غیبت شدیدتر از زنا ست این سخن برای بسیاری از ما سنگین وغیر قابل هضم است

 چگونه می شود غیبتی که نقل مجالس ماست بدتر از زنا باشد؟ اما اگر کمی فکر کنیم وبه عواقب غیبت بیندیشیم به این که درغیبت آبروی فردی را که حاضر وراضی نیست را می بریم درغیبت بذر دشمنی و دو رویی و سوء ظن را می پاشیم

و ممکن است با غیبتی چندین رابطه را برهم بزنیم واین که غییبت حق الناس است  و.. آن وقت درک روایت برایمان آسانتر می شود البته نه این که روایت العیاذ بالله بخواهد قبح زنا را پایین آورد بلکه می خواهد زشتی غیبت را بشناساند این یک نمونه از اهمیت اخلاق است

درسایر موارد هم این گونه است مادرموضع گیری فردی واجتماعی ابتدا باید آن را با اخلاق محک بزنیم اگر از این محک وسنجش به سلامت عبور کرد وارد عمل واجرا شویم فرضا از امهات اخلاق این فرمایش حضرت امیر است که: آنچه را برای خود نمی پسندی برای دیگران هم نپسند ، از جمله امهات راست گویی وصداقت درعمل ونیت است وقس علی هذا

والبته محور  واساس اخلاق هم همان خالص برای خدابودن نیت وعمل است  ومرز وتفاوت ها در همین نکته روشن می شود که چه بسا دوعمل که درظاهر یکی هستند یکی به خاطر نیت خدایی اخلاقی باشد ودیگری به خاطر نیت نفسانی غیر اخلاقی وبلکه ضد اخلاقی باشد

لذاست که درقرآن حتی برعبادات قید اخلاقی زده می شود وبر نماز گذار ریاکار و یل و جهنم وعده داده می شود ، در یکی از خاطرات حضرت امام خمینی می خواندم که یکی از یارانش نقل کرده بود قرار بود با امام برای دیدن فردی به خانه اش برویم اما ناگهان امام منصرف شد

وقتی  علت را پرسیدم  ایشان گفتند  فلانی احساس می کنم این دیدار هنوز برایم خالص نیست و لذا نمی آِیم .

درپایان این نکته را هم باید متذکر شد که به این بیندیشیم که چرا اعمال ما ولو با ظاهر دینی وظیفه شناسی آثار لازم راندارد؟ واگر هم در ظاهر اصلاح گری می کنیم چندان بار وثمره نمی دهد ؟

دلائل ممکن است متعدد باشد اما به نظر می رسد دوری از اخلاص ومخلوط شدن حب وبغض واغراض حزبی وجناحی  از جمله مهم ترین علتهایی است که برکت واثر سازننده را از اعمال گرفته است آیا این گونه نیست ؟