درقرآن کریم مهم ترین وصفی که برای عمل آمده صفت صالح است و همواره بر عمل صالح تکیه وتاکید شده است

وقطعا این توصیف حکمت ودلیلی دارد که از میان اوصاف مختلف که درباره اعمال خوب می شود به کار برد مثل عمل خیر عمل خالص عمل طاهر و...بر وصف صالح توجه شده است دراین نوشته درحد بضاعت خود این موضوع را بررسی می کنیم

صلح به معنای آشتی وسازگاری ودرمقابل آن دشمنی وستیز قرار می گیرد بنابراین عمل صالح یعنی عمل ساز گار ومسالمت جو وبه دور از دشمنی لذا خصوصیت مهم عمل صالح آشتی جویی وصلح وصفای درونی آن است

اما از آنجا که سازش وصلح طلبی امری اضافی ودارای دو طرف است این سئوال مطرح می شود که صلح وسازگاری با چه چیز ویا چه کس ؟جراکه سازگاری مطلق وبا همه چیز وهمه کس امکان ندارد ودراسلام نیز توصیه نشده است

فرضا قرآن بر دشمنی با شیطان تاکیددارد واین که اورا باید دشمن خود بدانیم ومعامله دشمن با او کنیم بنابراین این ساز گاری باید قاعده ونظامی داشته باشد اولین مطلبی وجهتی  که در سازگاری عمل با توجه به تکرار فراوان ایمان وعمل صالح در کنارهم در قرآن به دست می آید

این است که بین ایمان وعمل باید سازگاری باشد یعنی عمل موافق ودوست ایمان باشد ونه درمقابل ومخاصم ایمان لذااگر ایمان به خدا اقضای توحید وباور به معادرا دارد عمل هم سازگار با این باور باشد وفرضا اگر  درایمان خدارا به عنوان مالک ومدبر خود وجهان می دانیم عمل ما نیز سازگار با این اعقتاد باشد

لذا اوصاف دیگرعمل  چون اخلاص درعمل ذیل عمل صالح قرار می گیرند وعمل خالصانه که عملی است سازگار با اعتقاد به توحید زیر مجموعه عمل صالح قرار می گیرد بنابراین شرط  اول عمل صالح عمل موافق وملازم وهمراه وسازگار با ایمان است

جهت دیگر در صالح بودن را می توان در مقایسه هر عملی با اعمال دیگر بر شمرد یعنی عمل صالح عملی است که با اعمال دیگر مومن سازگار است ومومن درعمل خود نظامند وهماهنگ است واعمال متشطط وناهمگون نباید از او صادر شود

واین البته نکته مهمی است که همان طور که ذهن منطقی وعالم به داده ها ومعلوما ت خود نظم ونظام می دهد انسان مومن نیز مجموعه اعمال خود را نظام مند ودر هماهنگی باهم سامان می دهد واساسا عمل مورد قبول دین عمل صالح است عملی که با اعمال دیگر سازش دارد وآنهارانفی نمی کند

لذا فرضا در قرآن از منت گذاری بعد از انفاق نهی شده است چون منت تناسبی با روح انفاق ندارد یا از ریای در کارها نهی شده ریا با عمل مومنانه سازگار نیست واز این جا به نکته مهمی در عمل می رسیم وآن این که انجام عمل صالح متوقف بر کسب فضایل اخلاقی است

وتا آن فضایل  درما ایجاد نشود نمی توان انتظار عمل صالح داشت چون سازگاری وعدم سازگاری اعمال باهم را دربسیاری موارد اخلاق  دینی تعیین می کند

وجهت سوم در وصف صالح برای عمل را می توان درسازگاری عمل با فطرت وقوانین تکوینی الهی در جهان دیدیعنی عملی صالح است که مطابق و موافق فطرت وسنت وسیره الهی دربنا واداره جهان باشد

لذا رعایت اصولی درعمل جون نظم از شرایط عمل صالح قرار می گیرد چراکه به تایید عقل وشرع جهان با نظم فوق العاده اداره می شود وعملی سازگاربا این قانون است که این وصف رادرخود داشته باشد

واساسا اصلی جون عدالت هم بازگشت به نظم دارد جراکه عدل طبق بیان حضرت علی علیه السلام یعنی قراردادن هر چیز در جای خود ونظم همان قرار گرفن دقیق اعمال واشخاص در جای خود است

نتیجه بحث تا این جا این می شود که عمل صالح در نیت وانگیزه باید سازگار با ایمان به اصول دین چون توحید باشد یعنی خالصانه وبرای خدا باشد ودراجرا وظهور با مجموعه نظام عملی مومن متناسب باشد وعملهای دیگر اورا نفی نکند

وبرای حصول این امر باید ملتزم به اخلاق باشد وهمچنین عمل باید با فطرت وسنت های الهی هماهنگ باشد لذا عملی صالح است که انسانی ومطابق فطرت وموافق نظم موجود در اداره جان از سوی خداوند باشد

وبرای کسب این منظور باید عاقلانه به کشف سنت ها وقواعد تکوینی عالم وسپس هماهنگ ساخن عمل خود با این نظام مباردت ورزید

توفیقی شد دراین باره بیشتر سخن می گوییم