به  وقت شام را بعد از گذشت حدود یک سال از اکرانش دیدم وگرچه دیر هنگام نکاتی را در باره این فیلم لازم می بینم مطرح کنم 

1- به وقت شام را می توان تلفیق درست تکنیک ومحتوا دانست وحاتمی کیا دراین فیلم نشان داد در پیوند تکنیک ومعنا به استادی وتوانمندی ویژه رسیده است فیلم هم از تکنیک بالای سینمایی برخوردار است وهم سخن خود را عمیق وبدون شعار زدگی مطرح می کند 

2- داعش که محور قصه فیلم است مجموعه ای چند ضلعی مطرح می شود ونگاه به آن سطحی وتک بعدی واز منظر سیاه وسفید دیدن امور نیست از  داعشی پایبند به  عهد وقسم خود تا داعشی جلاد وتا داعشی روان پریش وتا داعشی شهرت طلب وداعشی شهوت جو تا داعشی ساده لوح همه در فیلم حضور دارند واین فیلم را از نگاه سطحی وشعاری نجات داده است 

3- نکته مهم دیگر اشاره به لایه های زیرین تکوّن داعش است که هوشمندانه طرح وبیان شده است عموما داعش را محصول نگاهی متحجّرانه به اسلام می دانند اما در فیلم نشان می دهد که این فقط بخشی از ماجراست وبخش مهم تر آن است که داعش محصول پوچ گرایی ونوعی جلوه شکست معنوی مدرنیته نیز هست ولذا داعش فرزند نامشروع  پیوند دو جریان تحجّر ومدرنیسم افراطی است دو امر به ظاهر متضادی که پیوند های باطنی عمیقی باهم دارند که شکاکیت وابزار زدگی از جمله اشتراکات آنهاست ،حضرت علی در جنگ نحروان درباره شب زنده داری خوارج جمله ای فرمودند که باطن وهویت آنها را روشن می سازد فرمودند چه بسا خواب با یقین که برتر است ازتهجد در شک است  (نهج البلاغه /حکمت 97)واین می رساند که باطن وجودی تفکر ظاهر گرایی وتحجر دینی از خوارج تا داعش شکاکیت است وشکاکیت امروز حلقه وصل داعش سلفی با پوچ گرایی محصول مدرنیسم است لذا سهم غرب وتفکر مدرنیسم در پدید آمدن داعش اگر بیشتر از تحجر اسلامی نباشد کمتر نیست 

4- نکته مهم دیگر فیلم برتری خلبان ایرانی در  احاطه وتسلط بر تکنیک است که درفیلم به خوبی نمایانده می شود واین البته می تواند بازگشت به اندیشه ولایت بر تکنیک باشد که شهید آوینی از آن می گفت اگر داعشی ابزار وتکنیک زده است اما خلبان ایرانی معتقد به ولایت الهی وانسانی  بر تکنیک سلطه وولایت دارد لذا به جای آن که خودرا به او بسپارد اورا در اختیار می گیرد وداعشی با خاستگاه غربی را غافلگیر می کند ،در صحنه تنظیم هواپیما بر حالت حرکت اتومات وفارغ شدن از او وپرداختن به نجات اسیران 

5- ونکته درخشان پایان فیلم که تفاوت انتحار شقیّانه را با عملیات شهادت طلبانه نشان می دهد خلبان ایرانی که به استقبال شهادت می رود وهواپیما را در آسمان منفجر می کند برای حفظ جان کسانی که بناست قربانی داعشی انتحاری شوند مشابه صحنه دیده بان اولین ساخته حاتمی کیا  در این صحنه کارگردان به زیبایی تمام هم تصویر زیبایی از شهادت خلبان ایرانی ارائه می دهد وآرزوی چنین شهید شدن را در دل شیفتگان شهادت می نشاند وهم تفاوت دقیق انتحار کور را با عملیات شهادت طلبی بیان می کند که یکی می خواهد انسان ها را قربانی هدف خود کند اما دوّمی خودرا قربانی اهداف الهی وانسانی می کند 

6- حاتمی کیا با به وقت شام نشان داد که حرکتی  رو به رشد وتکامل البته با حفظ اصول وارزشها را دارد برای او توفیق بیشتر در این مسیر آرزو داریم