در اوائل جوانی در مشهد مقدس درمحفلی دینی فرهنگی که هفتگی برگزار می شد برای اولین بار وشاید آخرین بار از نزدیک دیدم که در یک جلسه که اکثریت شرکت کنندگان جوانان بودند دو تریبون درکنار هم قرار گرفته درپشت یکی عالم برجسته دینی حضور دارد  و دیگری برای پرسشگران آماده شده است وگاه این پرسش وپاسخ به مباحثه بین جوانان وآن عالم بدل می شود

آن روزمن  نیز  که درگیر سئوالات بسیار بودم  پرسشی را  از آن تریبون بدون هیچ هماهنگی قبلی مطرح کردم وآن عالم برجسته جوابی داد ومختصر بحثی با آن بزرگوار داشتیم ومهم تر از جواب، فضای عالمانه وکریمانه وشخصیت ده به جوان وگفتگو محور بود که خصوصا برای من جوان بسیار گیرا وجذاب بود واعتماد و امید آفرین بود 

اما وهزار اما وافسوس که  درجاهای دیگر خصوصا شهرقم که مرکز حوزه علمی ودینی است درطی اقامت طولانی مدت دراین شهر شاهد چنین صحنه هایی نبود ه ام والبته از آن تک درختان انتظار پدید آمدن باغ وبوستان در کشور نباید داشت وهنوز که بیش از دو دهه از آن ماجرا می گذرد فضا کم وبیش همان گونه است

نبود فضای گفتگو ودیالوگ بین عالمان ومراجع با مردم به خصوص جوانان وهمچنین فقدان دیالوگ   بین حاکمیت ومردم وبین نخبگان ومردم ونخبگان وحکومت وبین نخبگان سیاسی وغیره  با خودشان  از بلیه های دیرین دامن گیر دیار ماست که ریشه وعلت العلل بسیاری از ناملایمات فرهنگی اجتماعی وسیاسی است

نمونه ونتیجه نا میمون اخیر  وبه روز آن خود سوزی دختر جوانی است که بسیار  تاسف بار  وبحث انگیز شده است جوانی که طبق آنچه نزدیکانش اظهار داشته اند در خانواده هم فضای گفتگو را چندان تجربه نکرده است 

اگر بین عالمان وجوانان گفتگو  وسخن گفتن به عنوان یک فرهنگ نهادینه شده بود ومراجع وبزرگان از نزدیک با مساله های جوان آشنا بودند وبه مفاهمه  ودرک متقابل یکدیگر از طریق گفتگوی رودرو  و گفت وشنیدمی پر داختند اگر بین نهادهای حاکمیتی مثل قوه قضا ونیروی انتظامی وجوانان زمینه و ابزار وروش های این گفتگو ها فراهم بود نه شاهد سخت گیری های بی مورد  از سویی ونه اعمال خودسوزانه از سوی دیگر بودیم 

واقعیت این است که جامعه ما درهمه زمینه ها محتاج گفتگو است وکسانی که به هر دلیل وعلت نمی خواهند باب پربرکت گفتگو گشوده شود عامدانه یا جاهلانه به کشور خیانت می ورزند 

البته گفتگو لوازمی دارد واز بن با دستور یا سخنرانی یک طرفه و باسخنرانان انحصاری متفاوت است نخبگان وحاکمان وعالمان ما اگر دلسوز ند  باید به گفتگو تن دهند  گفتگویی که در فضای طرح آزاد  نظرات  مختلف ونه گزینش رخ دهد که در نتیجه آن چه بسا خطا یا ذهنیت نادرست یک عالم یا حاکم سیاسی اصلاح شود ویا خواست ونگاه نا موجه افراد وگروه هایی از جامعه اعتدال یابد و نفس این گفتگو آبی است از جنس کوثر بر کثیری از آتش هایی که به جان اجتماع وسیاست وفرهنگ ما افتاده است 

زیبنده  ما به عنوان میراث داران فرهنگ غنی علوی نیست که راه این تعامل مهم اجتماعی را ببندیم که امام ومولای ما  منادی بزرگ  گفتگو ودعوتگر به نقد ونظر برابر حاکمان وعالمان بود واز خود آغاز کرد و حتی درعصر ی که  حاکمیت های مرسوم استبدادی بودند اما او  مردم را به گفتگو وسخن ونقد ونظر خویش فرا خواندوآن امام‌آزادگان بانگ رسا  بر آورد که :

پس با من چنانکه با پادشاهان سرکش سخن می گویند، حرف نزنید، و چنانکه از آدمهای خشمگین کناره می گیرند دوری نجویید، و با ظاهرسازی با من رفتار نکنید، و گمان مبرید اگر حقی به من پیشنهاد دهید بر من گران آید، یا در پی بزرگ نشان دادن خویشم. زیرا کسی که شنیدن حق، یا عرضه شدن عدالت بر او مشکل باشد، عمل کردن به آن دشوارتر خواهد بود. پس، از گفتن حق، یا مشورت در عدالت خودداری نکنید، زیرا خود را برتر از آنکه اشتباه کنم و از آن ایمن باشم نمی دانم، مگر آنکه خداوند مرا حفظ فرماید، (نهج البلاغه خطبه 216)

به مالک اشتر  کارگزار ارشد خود فرمود :

پس بخشی از وقت خود را به کسانی اختصاص ده که به تو نیاز دارند، تا شخصا به امور آنان رسیدگی کنی، و در مجلس عمومی با آنان بنشین و در برابر خدایی که تو را آفریده فروتن باش، و سربازان و یاران و نگهبانان خود را از سر راهشان دور کن تا سخنگوی آنان بدون اضطراب در سخن گفتن با تو گفتگو کند، من از رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم بارها شنیدم که می‏فرمود: «ملّتی که حق ناتوانان را از زورمندان، بی اضطراب و بهانه‏ای باز نستاند، رستگار نخواهد شد» 

پس درشتی و سخنان ناهموار آنان را بر خود هموار کن، و تنگ خویی و خود بزرگ بینی را از خود دور ساز تا خدا درهای رحمت خود را به روی تو بگشاید، و تو را پاداش اطاعت ببخشاید، آنچه به مردم می‏بخشی بر تو گوارا باشد، و اگر چیزی را از کسی باز می‏داری با مهربانی و پوزش خواهی همراه باشد. (نهج البلاغه نامه 53)