آیت الله مهدوی کنی از یاران اصیل وصادق امام وانقلاب و نظام دار فانی را وداع گفت فردی که طعم تلخ زندان وشکنجه ساواک را چشیده بود

واز مبارزان نستوه  وازمردان دوره خون و خطر بود فردی که  بعداز پیروزی انقلاب مشی معتدلانه داشت

ودر تقسیم بندیهای مرسوم دهه شصت و هفتاد به عنوان شخصیتی از جناح راست شناخته میشد که با تندروی های دهه اول انقلاب میانه چندانی نداشت

وحتی در جریان تسخیر سفارت امریکا ابتدا با صراحت با این امر مخالفت کرد وطبق نقل نمازخواندن در سفارت را به علت غصبی بودن آنجا جایزنمی دانست

با این حال خودرا مطیع امام می دانست شخصی که  همواره خودرا متعهد به رعایت اخلاق درسیاست ورزی می دانست 

وگرچه نقد واعتراض خودرا به صراحت نسبت به برخی جریانات وافراد مطرح می کرد اما به اصول اخلاقی در بیان انتقادات ملتزم بود

و وارد وادی تخریب نمی شد فردی که هیچگاه درفکر کسب پست ومقام وموقعیت برای خود یا همفکرانش تبود ودرعین اینکه کار سیاسی می کرد

اما حرص قدرت نداشت کسی که عینیت این حقیقت بودکه می توان انقلابی بود ومبارزه کرد اما در زمان تثبیت نظام عاقلانه رفتار کرد ومعتدل بود

می توان انقلابی بودوغیور ودلسوز نسبت به دین امادر رفتار وگرفتار وامربه معروف ونهی از منکر واصلاح دیگران ازمرز اخلاق بیرون نرفت

وامروزاین مجاهد وارسته وعالم انقلابی ازمیان ما رفته است

و البته رحلت چنین اشخاص شاخصی برخی نگرانی هارا درباره انقلاب اسلامی در دل دلسوزان می افکند

ازجمله اینکه در غیاب چنین اشخاصی فرصت طلبان امروز وعافیت طلبان دوره مبارزه میدان دار شوند

وبا انقلاب نمایی خود را در ذهن ودل نسلهای انقلاب وجنگ ندیده انقلابی جازده وانقلاب را به سمت افکار متحجرانه خودبکشند

واگر این روزها شاهدآن هستیم که انقلابیون اصیل ومعتمد امام ورهبری  چون هاشمی برای هشیار کردن نسلی که در انقلاب وجنگ نبوده

وممکن است تحت تاثیر برخی جریانات وافراد غایب در مبارزه وجنگ ومدعی فی الحال قرار گیرند به ناچار دست به افشاگری زده وازسوابق ورفتار وگرفتار آنان در گذشته می گوید

وپرده ازعدم همراهی آنان باامام وانقلاب برمی دارد به خاطر همان خطری است که اشاره شد خطری که انقلاب وجامعه را در آینده تهدید می کند

که در نبود انقلابیون حقیقی واصیل انقلابی نمایان میدان داری کنند وکالای خودرا به نام امام وانقلاب به مردم بفروشند

وبا ارائه تصویر وتفسیردگم و ناسازگار با مبانی امام ازحکومت وجمهوری اسلامی تظر خودرا بر کرسی بنشانند

درادامه مباحث عمل صالح به هویت جمعی عمل صالح می پردازیم  چنان که قبلا اشاره شد عمل صالح طبق اقتضای معنای صالح احتیاج به تعامل وسازگاری باسایر اعمال وهمچنین سازگاری با فطرت وایمان دارد

طبق این نگاه عمل صالح باید دارای حیثیت جمعی باشد ولذا عمل علاوه بر تشخص دارای هویت جمعی هم هست ودریک نظام ومجموعه موردلحاظ قرار می گیرد و این مطلب چند لازمه مهم دارد

اول اینکه هر مجموعه ای محتاج مدیریت ورهبری است وفردیاافراد شاخص هدایت دیگران رابه عهده دارند

این موضوع درباره اعمال نیز جاری است وعملهای صالح در پرتو عمل شاخصی قرار می گیرند و هویت می یابند و طبق آنچه ازروایات استفاده می شود رهبر و هادی اعمال صالح هر فرد نماز اوست

چراکه علاوه بر قداست واهمیت والای نماز نسبت به سایر اعمال و اینکه تجلی عبودیتی است که هدف خلقت انسان است (ماخلقت الجن والانس الا لیعبدون )(ذاریات /56)

علاوه برآن در روایات تاکید شده که قبولی سایر اعمال وابسته به نماز است (ان قبلت قبلت ماسواه وان ردت رد ماسواه اگر نمازقبول شد سایر اعمال هم قبول است واگررد شدسایر اعمال نیزمردود است ) (بحارالانوار ج53 ص 25)

بنابراین نماز امام وپیش رو سایر اعمال است وسایر اعمال هویت خود را از نمازمی گیرند همچنین رشد سایر اعمال نیزوابسته به نمازخواهد بود چنانکه رشد اجتماع وابسته و پیوسته به اطاعت  از امام صالح است

لازمه دیگر نگاه جمعی به عمل تاثیروتاثر اعمال در یکدیگروخصوصا تاثیر تعیین کننده عمل های سابق بر لاحق است دریک نظام جمعی افراد اجتماع بر هم تاثیر دارند وهویت افراد تحت تاثیر هم شکل میگیرد

واین موضوع در دایره اعمال نیزجاری است واعمال درهم  موثرهستند خصوصا اعمال متقدم اعمال مشابه بعداز خودرا به دنبال دارند لذا فرد مومن نمی تواند عملی را بدون لحاظ اعمال دیگر انجام د هد وخواه وناخواه اعمال در شکل دهی به هویت هم موثرهستند

لذا در روایات موضوعاتی چون ابطال عمل یا احباط مطرح شده که چه بسا عمل لا حق عمل قبلی را ازبین ببرد وباطل سازد وازطرف دیگر عمل لاحق می تواند گاه عمل سابق را هویت جدید دهد مثل توبه نسبت به اعمال گذشته که آن را به عنایت الهی به حسنات تبدیل می کند همانطور که در سوره فرقان به این مطلب تصریح شده است (فرقان/70)

لازمه سوم توجه به جایگاه وتقدم وتاخر اعمال به هم درنظام عمل مومنانه است  و زمان و مقام اعمال اهمیت ویژه می یابند

فرضا  درروایات برنماز اول وقت تکیه وتاکیدشده و بر تقدم نماز درانجام بر سایر کارها سفارش شده چراکه جایگاه نماز به عنوان امام اعمال مقدم بر سایر اعمال است

همچنین اعمالی چون کسب روزی حلال ازجایگاه خاص برخوردار است چراکه مایه وپایه اعمال است

لازمه چهارم نگاه جمعی به اعمال این است که صاحب اعمال هویتی جمعی  می یابدیابد موضوعی که در قرآن ازآن به عنوان امت  شدن یک فرد یادشده وازحضرت ابراهیم تعبیر به امت شده است

(ان ابراهیم کان امه قانتا لله ) (نحل /120)  درباره این بخش در نوشته  بعدی توضییح بیشتری می دهیم انشاالله

غدیر روز ألست انسان

غدیر وقت عهد و پیمان

غدیر بلی به ولایت علی

غدیر تجلی فطرت أزلی

بلی به ولایت علی

یعنی عشق سرمدی

ولی عشق ناشناسان شقی

شکستند عهد و پیمان علی

نشستند بر سر سفره تهی

نشاندند بر صدر  خیره سری

ولی جهان دوباره به انتظار بنشسته

زمان به توبه انسان  دوباره دل بسته

به تکرار غدیر ولی نه تکرار تکرار

بلکه غدیر لبریز عشق و وفا این بار

آری غدیر اصلی در راه است

بیعت با مهدی غدیر در راه است

درنوشته قبل مطالبی درباره عمل صالح مطرح کردیم درادامه بااشاره به یک نکته مهم بحث را ادامه می دهیم صالح که از ریشه صلح است وقتی قید عمل قرار می گیرد

یک پیام مهم رانیز با خوددارد که عمل مومن که مورد قبول ورضای حق تعالی است درذات خود برخوردار از صلح و صفاست

واین توصیف از عمل حاوی این پیام است که مومن با عمل خوددر پرتو دین صلح وصفارادرجهان گسترش می دهد این نگاه به عمل حاکی از جهان بینی متعالی وانسانی وپراز صفا وصلح وصمیمیت اسلام است واین البته امر عجیبی نیست

وقتی درتعریف دین  معصوم می فرماید هل الدین الاالحب مگر دین غیر از دوستی است ؟(تفسیر عیاشی ج 1 ص 167)

و وقتی گوهر اسلام بر محبت قوام وقرار می یابد  محبت به خیرات وکمالات وکمال مطلق آن گاه عمل مبتنی برآن اصل واساس نیز در ارتباط وثیق با محبت خواهد بود ولبریز وعین صلح ودوستی وصفا خواهد بود

لذا پیامبران الهی وپیشوایان دینی که برخوردار از روحیه محبت وانسانیت وبه دنبال عمل صالح بودند بیشرین غصه را برای انسانها حتی معاندان می خوردند که قرآن نیز بدان اشاره می کند وخطاب به پیامبر اکرم (ص)می فرماید نزدیک است خودرا از غصه عدم هدایت برخی از معاندان هلاک کنی(مضمون آیه 6سوره کهف )

وبه همین دلیل است که حضرت علی (ع) روزها وبلکه طبق برخی نقل ها چند ماه جنگ صفین  را به تاخیر می اندازند و می فرمایند به خدا سوگند باکی از مرگ ندارم و هر روز ی که جنگ  را به تاخیر می اندازم  به امید هدایت دسته ای از مردم است (خطبه 55 نهج البلاغه )

واین البته مساله مهمی است و نگاه ومعرفت مارا نسبت به دین وعمل مومنانه ارتقا می دهد و تصویری دلنشین از ایمان وعمل دینی به نمایش می گذارد و اصل واساس دین داری را بر صلح ودوستی ودرفکر نجات انسان ها بودن ونه جنگ وخشونت ودشمنی با خلق استوار می سازد

همچنین از یک سو مدعیان خشونت طلب با عنوان دینی را رسوا می سازد و دروغ باوری و دروغ گوییشان را نسبت به دین واسلام آشکار می سازد واز سوی دیگر  معاندان ومخالفان بهانه جو را خلع سلاح می کند تا اتهام خشونت ودشمنی جویی را به دین ودینداران نزنند

ونکته دیگر که از وصف صالح می توان استفاده کرد درباب خودشناسی است از آنجا که عمل مقبول در قرآن مقید به صالح شده است این موضوع می تواند محک خوبی درباره اعمالمان باشد

که اگر این اعمال توانسته روحیه دوستی وصلح وصفارا درما ارتقا دهد نشانگر آن است که مقبول درگاه الهی بوده وصالح بوده است والا درعمل خود باید بازنگری کنیم

لذا کسانی که ادعای دین وایمان دارند وخشونت های زبانی وبداخلاقی ها وایجاد کیته وتفرق ودشمنی را درجامعه با عمل خوددنبال می کنند با حقیقت عمل صالح فاصله دارند

وهمچنین به این اصل مهم رهنمون می شویم که اساس دینداری وعمل مومنانه بر صلح ودوستی با سایر انسان هاست وجنگ وخشونت وخونریزی استثناء ودرمواقع ضرورت وبسته شدن همه راههای مسالمت آمیز است

درآیه شریفه سوره حجرات نیز می فرماید :  اگر دودسته در داخل نظام اسلامی باهم اختلاف وتنازع داشتند سعی اولی واصلی بر صلح دادن بین دو گروه وایجاد وحدت است

واگر امکان نداشت به نفع آن که مظلوم است علیه گروه باغی وظالم موضع بگیرید وبه قتال با ظالم بپردازید ودر ادامه باز تاکید بر صلح است ومی فرماید اگر آن گروه باغی امر خدارا پذیرفت شمانیز از در صلح درآیید(مضمون آیه 9 حجرات )

ودرباره دشمنان بیرونی نیز به پیامبر دستور داده می شود که اگر دشمنان به صلح گراییدند توهم به صلح گرای وبر خداتوکل کن (انفال /61)

مخلص کلام این که استوانه واستواری اعمال فردی واجتماعی دراسلام بر صلح وصفا وانسان دوستی است واول وآخر کارها باید رجوع به این اصل کند وحتی خشونت وجنگی هم اگر رخ داد بایدباهدف گیری صلح وبازگشت بدان باشد

درقرآن کریم مهم ترین وصفی که برای عمل آمده صفت صالح است و همواره بر عمل صالح تکیه وتاکید شده است

وقطعا این توصیف حکمت ودلیلی دارد که از میان اوصاف مختلف که درباره اعمال خوب می شود به کار برد مثل عمل خیر عمل خالص عمل طاهر و...بر وصف صالح توجه شده است دراین نوشته درحد بضاعت خود این موضوع را بررسی می کنیم

صلح به معنای آشتی وسازگاری ودرمقابل آن دشمنی وستیز قرار می گیرد بنابراین عمل صالح یعنی عمل ساز گار ومسالمت جو وبه دور از دشمنی لذا خصوصیت مهم عمل صالح آشتی جویی وصلح وصفای درونی آن است

اما از آنجا که سازش وصلح طلبی امری اضافی ودارای دو طرف است این سئوال مطرح می شود که صلح وسازگاری با چه چیز ویا چه کس ؟جراکه سازگاری مطلق وبا همه چیز وهمه کس امکان ندارد ودراسلام نیز توصیه نشده است

فرضا قرآن بر دشمنی با شیطان تاکیددارد واین که اورا باید دشمن خود بدانیم ومعامله دشمن با او کنیم بنابراین این ساز گاری باید قاعده ونظامی داشته باشد اولین مطلبی وجهتی  که در سازگاری عمل با توجه به تکرار فراوان ایمان وعمل صالح در کنارهم در قرآن به دست می آید

این است که بین ایمان وعمل باید سازگاری باشد یعنی عمل موافق ودوست ایمان باشد ونه درمقابل ومخاصم ایمان لذااگر ایمان به خدا اقضای توحید وباور به معادرا دارد عمل هم سازگار با این باور باشد وفرضا اگر  درایمان خدارا به عنوان مالک ومدبر خود وجهان می دانیم عمل ما نیز سازگار با این اعقتاد باشد

لذا اوصاف دیگرعمل  چون اخلاص درعمل ذیل عمل صالح قرار می گیرند وعمل خالصانه که عملی است سازگار با اعتقاد به توحید زیر مجموعه عمل صالح قرار می گیرد بنابراین شرط  اول عمل صالح عمل موافق وملازم وهمراه وسازگار با ایمان است

جهت دیگر در صالح بودن را می توان در مقایسه هر عملی با اعمال دیگر بر شمرد یعنی عمل صالح عملی است که با اعمال دیگر مومن سازگار است ومومن درعمل خود نظامند وهماهنگ است واعمال متشطط وناهمگون نباید از او صادر شود

واین البته نکته مهمی است که همان طور که ذهن منطقی وعالم به داده ها ومعلوما ت خود نظم ونظام می دهد انسان مومن نیز مجموعه اعمال خود را نظام مند ودر هماهنگی باهم سامان می دهد واساسا عمل مورد قبول دین عمل صالح است عملی که با اعمال دیگر سازش دارد وآنهارانفی نمی کند

لذا فرضا در قرآن از منت گذاری بعد از انفاق نهی شده است چون منت تناسبی با روح انفاق ندارد یا از ریای در کارها نهی شده ریا با عمل مومنانه سازگار نیست واز این جا به نکته مهمی در عمل می رسیم وآن این که انجام عمل صالح متوقف بر کسب فضایل اخلاقی است

وتا آن فضایل  درما ایجاد نشود نمی توان انتظار عمل صالح داشت چون سازگاری وعدم سازگاری اعمال باهم را دربسیاری موارد اخلاق  دینی تعیین می کند

وجهت سوم در وصف صالح برای عمل را می توان درسازگاری عمل با فطرت وقوانین تکوینی الهی در جهان دیدیعنی عملی صالح است که مطابق و موافق فطرت وسنت وسیره الهی دربنا واداره جهان باشد

لذا رعایت اصولی درعمل جون نظم از شرایط عمل صالح قرار می گیرد چراکه به تایید عقل وشرع جهان با نظم فوق العاده اداره می شود وعملی سازگاربا این قانون است که این وصف رادرخود داشته باشد

واساسا اصلی جون عدالت هم بازگشت به نظم دارد جراکه عدل طبق بیان حضرت علی علیه السلام یعنی قراردادن هر چیز در جای خود ونظم همان قرار گرفن دقیق اعمال واشخاص در جای خود است

نتیجه بحث تا این جا این می شود که عمل صالح در نیت وانگیزه باید سازگار با ایمان به اصول دین چون توحید باشد یعنی خالصانه وبرای خدا باشد ودراجرا وظهور با مجموعه نظام عملی مومن متناسب باشد وعملهای دیگر اورا نفی نکند

وبرای حصول این امر باید ملتزم به اخلاق باشد وهمچنین عمل باید با فطرت وسنت های الهی هماهنگ باشد لذا عملی صالح است که انسانی ومطابق فطرت وموافق نظم موجود در اداره جان از سوی خداوند باشد

وبرای کسب این منظور باید عاقلانه به کشف سنت ها وقواعد تکوینی عالم وسپس هماهنگ ساخن عمل خود با این نظام مباردت ورزید

توفیقی شد دراین باره بیشتر سخن می گوییم